नागपूर – अपघातानंतर वन्यप्राण्यांवर तात्काळ उपचार, बचाव आणि काळजी घेण्यासाठी शहरात उभारण्यात आलेल्या तात्पुरत्या निवारा आणि उपचार केंद्रात (ट्रान्झिट ट्रीटमेंट सेंटर) मार्च 2022 ते नोव्हेंबर 2023 या कालावधीत पक्ष्यांसह 2,250 वन्य प्राण्यांवर उपचार करण्यात आले आहेत. त्यापैकी पक्ष्यांसह 1,860 वन्य प्राण्यांना जंगलात सोडण्यात आले आहे.
गेल्या आठ वर्षांत प्रथमच बचाव मोहिमेद्वारे सुटका करण्यात आलेल्या वन्य प्राण्यांच्या संख्येत विक्रमी वाढ झाली आहे. यावरून हे केंद्र वन्यजीवांसाठी वरदान ठरत असल्याचे अधोरेखित होते.
वाढते शहरीकरण, औद्योगिकीकरण आणि परिणामी निसर्गाचा ऱ्हास याचा परिणाम वन्य प्राण्यांवरही मोठ्या प्रमाणात होत आहे. मानव-वन्यजीव संघर्षही वाढत आहे. तात्पुरता निवारा आणि उपचार केंद्राची संकल्पना त्यातून पुढे आली. हे केंद्र भारतात पहिल्यांदा २०१५ मध्ये नागपुरात अस्तित्वात आले. सेमिनरी हिल्स येथे ही संकल्पना आकाराला आली.
अपघात किंवा इतर कारणांमुळे जखमी झालेल्या वन्य प्राण्यांना त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात सोडवणे, उपचार करणे आणि सोडणे ही या केंद्रामागील मूळ संकल्पना आहे. त्यानुसार काम सुरू आहे. गेल्या आठ वर्षांत 7,760 वन्य प्राणी आणि पक्ष्यांची सुटका करण्यात आली आहे. त्यापैकी 5,141 जनावरांची सुटका करण्यात आली तर 2,619 जनावरांचा उपचारादरम्यान मृत्यू झाला.
बदलत्या परिस्थितीनुसार उपचार संक्रमण केंद्र ही आता गरज आहे. मानव-वन्यजीव संघर्ष वाढत असताना हे केंद्र आदर्श ठरले आहे. आतापर्यंत पक्ष्यांसह 5000 हून अधिक वन्य प्राण्यांना निसर्गात सोडण्यात आले आहे. असे केंद्र राज्यात असावे ही राज्य सरकारची भूमिका आहे.
- डॉ.भरतसिंह हाडा, वनसंरक्षक
वन्य प्राण्यांसाठी तात्पुरत्या उपचार केंद्रांची कामगिरी आणि गरज लक्षात घेऊन राज्य सरकारने राज्यात 11 नवीन केंद्रांना मान्यता दिली आणि काम सुरू झाले. महाराष्ट्राव्यतिरिक्त राजस्थानमध्ये दोन आणि कर्नाटकात तीन केंद्र सुरू करण्यात येत आहेत. ही संकल्पना समजून घेण्यासाठी देश-विदेशातील वन्यजीव अभ्यासक आणि प्रेमी केंद्राला भेट देतात.
- कुंदन हाते, माजी सदस्य राज्य वन्यजीव मंडळ
